Ένας Κόσμος χωριστά;
1 Μαΐου 2020

Άρθρο στο Hellasjournal.com

Η εικόνα από drone των ομαδικών τάφων στη Νέα Υόρκη στοίχειωσε το συλλογικό υποσυνείδητο της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Είναι μια εικόνα την οποία συνήθως οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης αναζητούν σε πολεμικές ζώνες ή κράτη-παρίες, εκεί όπου δεν υπάρχει αμφιβολία πως η ανθρώπινη ζωή είναι αναλώσιμη.

Το χτύπημα του κορωνοϊού στις ΗΠΑ είναι σκληρό, πολύ σκληρότερο απ’ αυτό που προσπαθούσε να περάσει ως ενδεχόμενο ο Λευκός Οίκος στην κοινή γνώμη, εντός κι εκτός συνόρων. Οι νεκροί από κορωνοϊό έχουν ξεπεράσει τις αμερικανικές απώλειες στον πόλεμο του Βιετνάμ, διαπίστωση που γίνεται πάνω στην επέτειο από την πτώση της Σαϊγκόν, στα  τέλη Απριλίου του 1975. Η πόλωση στην κεντρική πολιτική σκηνή των ΗΠΑ δεν είναι κάτι καινούριο, πόσο μάλλον σε μια προεκλογική περίοδο. Το πρόσθετο ενδιαφέρον, όμως, είναι πως ακόμη και η υγειονομική κρίση εντάχθηκε τελικά με περίσσεια ένταση στο πολιτικό δίπολο που τέμνει τάξεις και κοινωνικές ομάδες απ’ άκρου σ’ άκρον της Αμερικής. Αν και αυτό το δίπολο διακρίνεται στον άξονα προοδευτισμού-συντηρητισμού, αναμφίβολα ανιχνεύεται πρωτίστως πάνω στον άξονα που ορίζει την απόσταση ανάμεσα στον πρόεδρο Τραμπ και τους αντιπάλους του. Σ’ αυτούς έχουν πλέον ενταχθεί και κυβερνήτες πολιτειών που ακολουθούν εντελώς διαφορετική γραμμή άμυνας για την ανάσχεση της διασποράς του ιού. Ο άξονας της αντιπαλότητας έχει σαφή ιδεολογικοπολιτικά χαρακτηριστικά (αριστερά-δεξιά), μα επιπλέον εκφράζει πολιτισμικές και άλλες ταυτοτικές διαιρέσεις της αμερικανικής κοινωνίας (λευκοί – μη λευκοί, μητροπόλεις–περιφέρεια, γηγενείς–μετανάστες, παραδοσιακή βιομηχανία – νέα οικονομία κ.λπ). Η κατάσταση αυτή αναγνωρίζεται ευρύτερα στις δυτικές κοινωνίες και ασφαλώς στην Ευρώπη.

Κοινός παρονομαστής στα πολιτικά δράματα των ημερών είναι η πανθομολογούμενη έλλειψη ηγεσίας. Από τα παρασκήνια της Ουάσιγκτον μέχρι αυτά των Βρυξελλών, ολόκληρος ο κόσμος παρακολουθεί άναυδος την ανικανότητα κυβερνήσεων και παραγόντων να αντιμετωπίσουν το κύμα της πανδημίας. Η ανικανότητα αυτή δεν ανιχνεύεται τόσο στο διαχειριστικό κομμάτι των έκτακτων μέτρων, αλλά στην ουσία των πολιτικών παρεμβάσεων όπως συνοδεύεται –ή θα έπρεπε να συνοδευόταν– από μια πολιτική ηθική αξιώσεων κι ένα έγκυρο κοινωνικό συμβόλαιο. Αυτά τα τελευταία φαίνεται πως εκλείπουν. Ενδεχομένως, να μην υπήρχαν εδώ και χρόνια.

Αν κάτι μάς δίδαξε η χρηματοπιστωτική κρίση, αυτό ήταν το πόσο εύκολα μπορούν να διαρραγούν οι δεσμοί ανάμεσα σε κυβερνήτες και κυβερνώμενους, και κυρίως το πόσο εύθραυστα είναι τα πολιτικά συστήματα απέναντι στην υπερεπέκταση των τεχνοκρατών. Σ’ αυτήν την κρίση οι πολιτικές ηγεσίες και το σύστημα γύρω απ’ αυτές φαίνεται να υποτίμησαν τον κίνδυνο από το ξέσπασμα του κορωνοϊού στην Ασία. Σε μια δεύτερη φάση, οι ίδιες ηγεσίες κατέφυγαν στην επικοινωνία, προκειμένου να εμφυσήσουν αίσθημα πολεμικής εγρήγορσης στους πολίτες. Και σε μια τρίτη φάση, όταν άρχισε να διαφαίνεται ο λογαριασμός, κατέφυγαν στις γνωστές συνταγές του παρελθόντος. Η αρχική ευφορία από τα μεγάλα πακέτα στήριξης της οικονομίας γρήγορα έδωσε τη θέση της στον προβληματισμό. Στη μεν Ευρώπη, ουδέν νεώτερον ακούστηκε όσον αφορά στο μοίρασμα των βαρών ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης (στο ίδιο έργο των Eurogroup θεατές). Στη δε Αμερική, το κολοσσιαίο πακέτο στήριξης (όπου μεταξύ άλλων προβλέπεται δανεισμός επιχειρήσεων με όρους στήριξης της εργασίας και των σωματείων και περιορισμό των διευθυντικών μπόνους) αποκάλυψε ότι η άρνηση του συστήματος να χρηματοδοτήσει βασικές ανάγκες στα χρόνια της κρίσης, ήταν καθαρά από νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία.

Φυσικά, σε καμία περίπτωση το σύστημα στις δυο πλευρές του Ατλαντικού δεν ανακάλυψε τις πρόνοιες του σοσιαλισμού. Οι διακηρύξεις των ηγετών ή οι προβλέψεις των αναλυτών κάνουν λόγο για ενίσχυση των κρατικών παρεμβάσεων και περιορισμό ως έναν βαθμό της αγοράς στην Υγεία. Όμως, κανένας δεν φαίνεται να πείθει ότι όλες οι μεγαλοστομίες δεν εξυπηρετούν απλώς τη συγκυρία σε μια προσωρινή διέξοδο διαφυγής. Αυτό εισπράττεται ευρέως από τις ευρεία κοινωνικά στρώματα, που προς το παρόν περιμένουν έγκλειστα, μην μπορώντας να κάνουν κάτι άλλο από το να μένουν σπίτια τους μέχρι νεωτέρας. Όμως, η τρίτη φάση του λογαριασμού δεν έχει αποκαλυφθεί σε όλες τις (τραγικές) διαστάσεις της. Και τότε είναι που η ασταθής κοινωνική ισορροπία κινδυνεύει να σπάσει.

Ως πότε ο Ευρωπαϊκός Βορράς θα συναρτά την ευημερία των μεσοστρωμάτων του στις αρχιτεκτονικές στρεβλώσεις της Ευρωζώνης; Ως πότε ο Ευρωπαϊκός Νότος θα ζει σε διαρκή εσωτερική υποτίμηση; Ως πότε η Ανατολική Ευρώπη θα λειτουργεί ως αυτονομημένο ανάχωμα σε πάσης φύσεως κινδύνους εξ Ανατολών; Ως πότε οι δυτικές ελίτ θα στρέφουν την καχυποψία ή και οργή των λαϊκών τάξεων στους άλλους, όπως έγινε με το μεταναστευτικό ή όπως πάει να γίνει τώρα με την επίδοση ευθυνών για την πανδημία στο κινεζικό κατεστημένο; Ως πότε θα λειτουργεί ο ανταγωνισμός και θα περιορίζεται η αλληλεγγύη ανάμεσα σε λαούς και έθνη; Και το κυριότερο, ως πότε θα κρατήσει αυτή η έκτακτη συνθήκη ενός λογαριασμού, που με το πρόσχημα της σωτηρίας δίνει άλλοθι σε όλες τις παθογένειες και ανισορροπίες εντός του;

Βγαίνοντας από μια λαβωμένη Άνοιξη, οι δυτικές κοινωνίες δεν μπόρεσαν να χαρούν μια από τις μεγαλύτερες παραδόσεις τους. Το Πάσχα γιορτάστηκε απόντων των πιστών. Για αιώνες οι άνθρωποι πίστεψαν στην ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο και δοκίμασαν κάθε πορεία που έθετε την πορεία αυτή σε υλική βάση. Το συμβολικό «τετέλεσται» λειτουργούσε κάθε φορά ως προπομπός Ανάστασης, ενός καλύτερου μέλλοντος σε κάποιον κόσμο για τον οποίο ο καθένας είχε δικαίωμα εισόδου. Αν το μέλλον που επιφυλάσσει η διαχείριση της πανδημίας του κορωνοϊού είναι ένα «τετέλεσται»  που οδηγεί στους τάφους της Νέας Υόρκης, τότε πολύ σύντομα ο κόσμος μας θα μετατραπεί σε ένα άγριο μέρος. Αν η τακτική για την αντιμετώπιση του «αόρατου εχθρού» είναι «ο θάνατός σου η ζωή μου», όπως επέβαλλε ως τώρα το κυρίαρχο αφήγημα, τότε πολύ δύσκολα η ανθρωπότητα θα ξεφύγει από το χάος. Και δεν θα ‘ναι η πρώτη φορά. Για να μην ξανασυμβεί, η πορεία αυτή πρέπει να ανατραπεί. Ας σχεδιάσουμε από τώρα ένα νέο πρότυπο κοινωνικής συμβίωσης, όπου τον πρώτο λόγο θα έχει η αλληλεγγύη και η συνεργασία, προτού να είναι αργά.

Το link του άρθρου:

τελευταίες δημοσιεύσεις: Τελευταία νέα | Κείμενα